Oorlog in Europa: hoe stellen we ons teweer? Creativiteit als verzet!

Waarom zouden we ons druk maken over de oorlog in Oekraïne? Wat staat er op het spel?

Kort gezegd: een creatief, pluriform, dynamisch Europa, rijk aan verschillende culturen, rijk ook aan verschillen binnen landen die gezamenlijk de Europese beschaving vormen. (1) En Oekraïne maakt deel uit van deze beschaving, en wil dat ook nadrukkelijk! Hoe haar te verdedigen? Met nog meer creativiteit!

 

De Europese beschaving manifesteert zich in een breed palet aan culturen. Als er iets is dat niet wil lukken in Europa, dan is dat gelijkschakeling. De verschillen binnen Europa zijn dan ook haar kracht: een weelde om trots op te zijn! De multiculturele samenleving is in de eerste plaats Europa als geheel.

 

Met de aanval van Poetin op de Oekraïne heeft hij niet alleen de soevereiniteit van een land wreed geschonden. Ook wil hij een zelfstandige, Europese cultuur – de Oekraïense – onderwerpen aan dezelfde regels van het spel die hij in Rusland laat gelden. En die regels zijn monocultureel en dictatoriaal: er wordt geen tegenspraak geduld; oppositie is onmogelijk; en tal van vrijheden worden beknot omwille van een cultuur die georganiseerd is rond het idee van één heersend volk, het Russische. 

 

Ook in Europese landen zijn er tendensen die de culturele pluriformiteit om zeep willen brengen, ten gunste van een uniforme cultuur rond het idee van één volk. Als Poetin wint in de Oekraïne, zal dat een versterking betekenen van deze tendensen.

 

Hoe ons hiertegen teweer te stellen?

 

Enerzijds door het verzet van de Oekraïense bevolking op alle mogelijke manieren te steunen en door het Rusland van Poetin te raken waar het maar kan. 

 

Anderzijds – en dat lijkt mij ook belangrijk – door bij te dragen aan een bloeiende Europese beschaving, en aldus te maken dat iedereen (nog meer) het gevoel krijgt dat het de moeite waard is om in Europa te leven en om haar te verdedigen, inclusief Oekraïne. En dát Europa kan niet anders dan pluriform en dynamisch zijn, rijk aan verschillen in cultuur!

 

Verdedigen door te creëren! Op alle mogelijke gebieden! Laten we niet in een defensieve kramp schieten. Laten we Oekraïne verwelkomen door de pluriformiteit van Europa te vergroten en versterken, in het besef dat deze creatieve veelvormigheid een kracht is, en niet vanzelfsprekend.

Natuurlijk is er meer nodig dan Europa laten bloeien en creatief zijn. Het is zeker niet het enige antwoord. Maar wel een goed alternatief voor gefocust zijn op welvaart, comfort en consumptie. Deze mentaliteit hoeft wat mij betreft niet gered te worden, - ook gezien die andere crises, rond klimaatverandering.

 

De oorlog in Oekraïne heeft Europa wakker geschud. Zijn we zelfgenoegzaam geworden? Zou kunnen. Behoeft onze beschaving vernieuwing? Zou kunnen. Is het nodig opnieuw te gaan spelen, om vastgedraaide en verouderde patronen te doorbreken en nieuwe vormen te creëren, op alle mogelijke gebieden? Leve de homo ludens! Leve de spelende mens!

Meer nog dan eerder voel ik me Europeaan, en ik ben er trots op!

Noot:

.1) Zonder er nu een punt van te willen maken, lijkt het me belangrijk om ‘Europa’ te onderscheiden van ‘Europese Unie’. Ook als de EU, als politieke organisatie, uiteen zou vallen en verdwijnen, zou er nog steeds Europa zijn, als beschaving. (Zelfs Groot-Brittannië maakt er onderdeel van uit, ook al doet het z'n best om er niet bij te horen.) Waar de Europese beschaving voor staat, is onderwerp van discussie, en deze zal nooit beslist worden. Beter gezegd: de hele discussie is vitaal en dynamisch bestanddeel van Europa als beschaving.

 

Pleidooi vóór een jaarlijkse lockdown!

Binnenkort worden alle coronamaatregelen opgeheven, helaas. Met nostalgie denken wij reeds terug aan de afgelopen lockdowns. Het volledig sluiten van alle publieke instellingen, horeca en winkels dreigt verleden tijd te worden, definitief. Wij betreuren dat ten zeerste. 

Wij pleiten daarom voor een jaarlijks terugkerende lockdown, van zeg vier weken. Een uitstekende tijd om het rustig aan te doen, zich te bezinnen, minder te consumeren, en iets anders te doen dan wat moet, want ja, niets is open: de weldaad van een dergelijk intermezzo is ongeëvenaard!

 

Dankzij de coronapandemie hebben we ontdekt wat een dergelijke onderbreking kan betekenen. Het doorbreken van alledaagse vanzelfsprekendheden, gedwongen pas op de plaats maken, even geen problemaholisme: een ongehoorde luxe! Om daarna met des te meer plezier te genieten van wat we echt de moeite waard vinden!

 

Ondanks luidruchtige protesten van enkelen, menen we te weten dat de meeste mensen een dergelijke, collectieve pauze op prijs stellen. Daarom pleiten wij ervoor om hem in te voeren als jaarlijks terugkerend ritueel: een algehele lockdown gedurende één maand! – verplicht uiteraard. Tijd voor bezinning, een retraite, liefhebberijen, of simpelweg niets doen: even uit de ratrace stappen, en dat met z’n allen!

 

De voordelen zijn duidelijk. Voor iedereen. Het liefst wereldwijd. Daarom bij deze ook een oproep aan de VN om dit initiatief te ondersteunen!

 

Liefhebbend,

D. B.

Namens het Comité ter Bevordering van ons Aller Welzijn, ook dat van onze vrienden, de dieren en de bomen, en de rest van het aardrijk, - zonder politieke of religieuze affiliatie.

;-)

……..

 

P.S.1.

Een lockdown lijkt op de wekelijkse rustdag zoals religies die kennen. Dan maar terug naar de zondag waarop alles gesloten is? Een wekelijkse rustdag heeft op mij toch een ander effect dan een lockdown van enkele weken. Zo’n dag is letterlijk om uit te rusten, vaak niet veel meer dan dat. 

 

Wat zou er gebeuren wanneer gedurende zo’n jaarlijkse lockdown ook gebedshuizen, kerken, moskeeën, synagogen, meditatiecentra, etc. dicht zouden zijn? Het lijkt me goed om ook de vanzelfsprekendheid van dergelijke rituelen te doorbreken. Misschien zit je uit gewoonte altijd bij dezelfde club. Een goede gelegenheid om eens te denken aan iets nieuws. Een verruiming van de geest maar dan anders.

 

Wie weet wat zo’n algehele ontregeling teweegbrengt! 

 

 

P.S.2.

Natuurlijk, een jaarlijkse lockdown zal er nooit komen, I know. Maar als provocatie en als gedachte-experiment vind ik het een interessant idee. 

 

Enerzijds hechten we aan onze vrijheid, anderzijds zitten we – althans, de meeste van ons – stevig vast in tal van patronen, gewoontes en routines. Vrijheid is vaak: kunnen blijven doen wat je altijd al doet. We willen weer zo snel mogelijk terug naar ‘normaal’, en dat betekent veelal: het ‘oude normaal’, d.w.z. zoals we eerder deden. Al hecht ik zeer aan vrijheid, in de praktijk merk ik weinig van vrijheid. 

 

Een algehele ontregeling zou een goede gelegenheid kunnen zijn om flexibiliteit, veranderingsbereidheid en vrije geest te oefenen, zeker ook omdat deze tijd erom vraagt, - ik hoef de crises waar we in zitten en die op ons afkomen niet nog eens op te sommen.

 

Dus ja, een jaarlijkse lockdown zou welkom zijn, ook al zal het er nooit van komen. 

;-)

 

 

Van theologie naar theopoëzie, en het geloof in voorbije verhalen. Een nieuw boek van Sloterdijk

.

Een nieuw boek van Sloterdijk, vertaald, onder de titel: ‘Theopoëzie. De hemel tot spreken brengen’. (1) Ben benieuwd. 

 

Wat ik van de recensie begrijp, is dat de strekking van het boek ongeveer als volgt is. Ja, God is dood, maar ‘we zijn er nog niet klaar mee’. We hebben nog steeds te maken met resten van een millennia-oud geloof in goden, vooral in de gedaante van verhalen. 

 

Sterker nog: religies zijn in wezen verhalen, ‘erop gericht om ons te imponeren, vast te leggen en in te snoeren in één of andere zienswijze.’ Vroeger en ook nu. 

 

‘Het beste wat we volgens Sloterdijk kunnen doen is dus om als een soort religieuze zwervers de verschillende religieuze verhalen tot ons nemen. Als religie inderdaad zoiets is als kunst en literatuur, kunnen we er maar beter van genieten.’ Harry Potter en de Bijbel gebroederlijk naast elkaar. 

 

En Sloterdijk kennende, vertelt hij hierover wederom een overdadig, woorddronken en barok denkend verhaal.

 

Citaat uit het boek:

‘Zoals zich onlangs op de oceanen gigantische golflengtes van plastic afval hebben gevormd, waarvan de biologische afbraak eeuwen, zo niet millennia zal duren, zo kunnen zich ook op de oceanen van de ziel gigantische golflengtes van godenresten hebben gevormd, ook al worden zij minder vaak opgemerkt. Hun ontgifting en recycling is theologisch, etnologisch, psychologisch, cultureel en esthetisch nog niet voltooid.’

 

Dat de inzichten van Sloterdijk nog niet overal zijn doorgedrongen, bewijst de actie van een pastor in het Amerikaanse Tennessee (2). Afgelopen woensdag organiseerde hij een ‘hekserij’-boekverbranding. Gelovigen konden bij deze gelegenheid boeken van o.a. Harry Potter op de brandstapel te gooien. ‘Gij zult geen twee Verhalen tegelijk dienen.’ Ook tarot-kaarten, helende kristallen en occulte spreukenboeken konden aan het vuur cadeau worden gedaan. Boeken van Sloterdijk en anderen met een filosofisch verhaal werden niet genoemd. Waarschijnlijk is de beschaving nog niet zo ver doorgedrongen. 

 

Denkend aan eerdere boeken van Sloterdijk, zoals ‘Kritiek van de cynische rede’ en ‘Sferen’, vermoed ik dat een boek als ‘Theopoëzie’ vele malen subversiever is dan teksten van radicale atheïsten als Richard Dawkins. Hun aanvallen zijn frontaal en luidruchtig. Het is heel gemakkelijk om een dergelijke kritiek naast je neer te leggen. De aanval dringt eerder in het defensief dan dat het verleidt tot twijfel. Sloterdijk is veel subtieler. Hij neemt het geloof serieus, maar verlegt de aandacht. Als een sluipend gif transformeert hij het denken over wat zich eerst als vanzelfsprekend voordeed: God wordt van absolute grootheid tot romanfiguur. Door anders naar hetzelfde te kijken doet hij de geloofwaardigheid ervan imploderen. En je kunt de verhalen nog steeds blijven lezen!

 

Noten:

.1: De kerken lopen leeg, maar de mooie verhalen blijven (NRC, 4-2-22)

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/02/03/de-kerken-lopen-leeg-maar-de-mooie-verhalen-blijven-a4084211?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=nrcboeken&utm_content=&utm_term=20220204

 

.2: Tennessee pastor holds ‘witchcraft’ book burning for Harry Potter and Twilight (Independent, 4-2-22)

https://www.independent.co.uk/tv/news/witchcraft-book-burning-harry-potter-va8e3274e?utm_content=Echobox&utm_medium=Social&utm_source=Facebook&fbclid=IwAR0UeOhX_xDrk4fZhCMM94XbnlpYD563ZLM_-RPQoAPdgURJnxq5AH_L1fE#Echobox=1644016698