Waarom God?

.

Wat is interessant aan het bestaan van verschillende opvattingen over God of goden? Niet of deze of gene God werkelijk bestaat of beter is dan een andere God, maar de menselijke behoefte aan een God, het verlangen ernaar, de interesse erin, de vragen erover. 

En verder de vraag: Wat maakt het mogelijk om in een God of goden te geloven? Wat stelt ons mensen in staat om in zoiets onwerkelijks als een God te geloven? – want, of je nu gelooft in een God of niet, onwerkelijk is hij/zij/het, in de zin van zintuiglijk waarneembaar.

 

En nog fascinerender: Wat doet ons God of goden creëren? Dieren scheppen zich geen goden, mensen wel. Wat zegt dat?

De creatie van God beweegt zich tussen het afgrondelijke niets van de horror vacui enerzijds en de extase van de homo lyricus anderzijds.

 

In de naam van een God worden geweldige prestaties geleverd (bijvoorbeeld in de kunsten), oorlogen gevoerd, grootse daden verricht (in mededogen, liefde, vergevingsgezindheid), zelfmoordaanslagen gepleegd, ontberingen doorstaan, wreedheden begaan, tot en met een verheven roes ondergaan en enthousiasme in meest letterlijke zin: hoe kan dat? Hoe kan het geloof in een God hiertoe inspireren of motiveren? 

Wie of wat is de mens in deze?

Niet zozeer God is groot, maar: hoe groot is de mens dat hij voor zichzelf zoiets als een God (of goden) weet te creëren, én er ook nog in weet te geloven, met alle gevolgen van dien! Dit past mensentrots! In de grootsheid van God bezingt de mens zichzelf, Zijn schepper!

 

Allemaal uiterst bijzondere kwesties! En zeer de moeite waard om te onderzoeken - en dat zonder mezelf erbuiten te willen houden -, aangezien de vragen rondom ‘God’ ons veel kunnen leren over menszijn en in-de-wereld-zijn, misschien wel meer dan enig andere kwestie. Zonder zou het leven een stuk saaier zijn, en platter.

 

God in de aanbieding

.

God is hot, zo lijkt het. Maar over wat voor een God gaat het dan? We hebben de belangrijksten voor u op een rij gezet.

Er is de God van Spinoza, oftewel de Natuur, - erg populair. Hij dobbelt niet, volgens Einstein; wellicht scheelt het in de kans op verslaving. Hij is een-alles-in-één-pakket en één waarboven niets groters gedacht kan worden.

 

Er is de God van het monotheïsme, waarin God en Zijn schepping juist niet een en dezelfde zijn. Overigens is deze God in verschillende varianten verkrijgbaar. De ene heet Jahwe, een andere Allah, en weer een andere wordt de Drie-eenheid genoemd. Kleine winstwaarschuwing: sommige geloofsafdelingen vragen een hoge contributie, maar daar krijgt u dan ook iets voor terug.

 

Er is de God van het (filosofisch) Idealisme waarin een Kosmisch Bewustzijn (of Geest) tot God wordt verklaard. Ook hier is steeds meer vraag naar. Zoals te verwachten zowel beschikbaar in Oosterse als in Westerse versie, wat verder niets afdoet aan hun non-dualisme. Deze God is vrijwel gratis verkrijgbaar. Hij huist in uw zelf.

 

Bijzondere aanbieding is de God die nog niet bestaat, maar ooit gaat komen, als het de contingentie zo uitkomt. Deze inexistente God wordt ons in het vooruitzicht gesteld door Meillassoux, een Franse aanbieding, in het genre van het speculatief realisme. Nog even wachten dus, maar u kunt alvast intekenen.

 

En dan is er ook nog de God van de atheïsten, waarin ze niet geloven, maar waarvan zij wel weten hoe en wat Hij is, om er niet in te geloven. Even wennen, maar je gaat het zien wanneer je het door hebt. In deze richting wordt een niet-bestaande God geëerd met veel aandacht. Vergt wel enig leeswerk.

 

Kortom, voor een veelgodendom hebben we de vele godheden van het Hindoeïsme, van de antieke Grieken of van de moderne natuurvereerders dus niet nodig, al zitten zij uiteraard ook in het assortiment. Gelet op het aanbod is onze cultuur buitengewoon polytheïstisch!

 

In de huidige spirituele supermarkt zijn al deze varianten ruimschoots verkrijgbaar. Komt u gerust kijken. Niet goed, geld terug. En u kunt ruilen. Ook zijn er regelmatig updates. En combineren is mogelijk.

 

Om teleurstelling of miskoop te voorkomen is een blik op de bijsluiter handig. Hij biedt een korte handleiding of een gebruiksaanwijzing, en vaak ook een boekje met argumenten vóór het een of ander. Hierdoor weet u wat de aankoop u gaat opleveren. Plus voorwaarden. En garantie uiteraard. 

Mist u iets? Of heeft u zelf Iets in de aanbieding? Altijd welkom!

Pasen: opstand(ing) van de mens

.

Het is Pasen, en ik stel een interpretatie voor die niet spoort met de traditionele lezing van het Paasgebeuren, maar die het verhaal wel geloofwaardiger maakt en ook menselijker. Want ja, Jezus was een mens en geen God, en dat is niet zonder betekenis in een wereld - ook nu - waarin hogere machten domineren. 

 

Leven en dood van Jezus worden nog steeds hardnekkig in een goddelijk kader gezet, terwijl het bijzondere van Jezus ook geduid kan worden als secularisering, juist omdat hij geen God was, maar een mens, - en wie zal ontkennen dat hij een mens was? Wat eerst aan een bovennatuurlijk wezen - God - werd toegekend, of ervan werd verwacht, is nu zaak geworden van een natuurlijk wezen, een mens, Jezus van Nazareth, en dat terwijl hij de waarde van het leven hoog bleef houden. 

Met Jezus begon – zou je kunnen zeggen – de secularisering van alle godsdienstigheid. Hij is de menswording van kwesties die eerder aan (een) God werden overgelaten. Gebeurtenissen op aarde hebben geen diepere betekenis of ‘grond’, verwijzend naar iets anders dan wat er gebeurt. En dat geldt ook voor de meest rampzalige. We hebben er zelf mee te dealen, als mensen, zonder ze te kunnen doorverwijzen naar een ‘hogere’ werkelijkheid. Hiermee wordt de menselijke vrijheid op de voorgrond gezet.

Pasen is een belangrijke gebeurtenis in deze secularisering. Het lijden en de dood van Jezus zelf: het is wat het is, en niet meer, zonder goddelijke meerwaarde. Jezus leed en stierf, en dat is voor anderen, mensen zoals hij, niet anders. 

 

Jezus heeft ons verlost van de verwachting dat het heil van elders komt, of later. We zullen zelf moeten dealen met wat ons overkomt en met wat er in de wereld gebeurt. De dood van Jezus is de dood van transcendentie: niet alleen alle bovennatuurlijkheid is ter ziele, maar ook filosofische uitvluchten zoals ‘toereikende grond’ en al het andere dat we erbij verzonnen hebben om het leven op aarde draaglijk te maken zonder er zelf iets aan te doen. 

 

Een van de bekendste uitspraken van Jezus, ‘ik ben de weg, de waarheid en het leven’, krijgt zo een iets andere betekenis dan de gebruikelijke. En wel: wees mens, wees niet gelaten, realiseer je je vrijheid, wees vrij en doe iets! En ook: wees menswaardig, wees mens op een manier waartoe je vrijheid je in staat stelt, liefdevol en vergevingsgezind! 

Door Jezus op te nemen in een heilige Triniteit - in de vierde eeuw - heeft het christendom dat ondertussen zelf een grootmacht was geworden hem toch nog vergoddelijkt. (Op de psychosociale en politieke redenen hiervoor zal ik nu niet ingaan.) Maar vraag is: was dat wel de wereldhistorische betekenis van deze man uit Nazareth? Ik ben onvoldoende thuis in de evangeliën, maar zegt Jezus ergens dat hij God is? 

 

Dat Jezus zich aan het kruis verlaten voelde van zijn Vader, God, is zijn belangrijkste gift aan de mensheid. Zijn verlossing is onze verlossing van afhankelijkheid van het bovennatuurlijke, van God. We zullen het zelf moeten doen! In die zin was het verhaal van Jezus inderdaad een bevrijdingsverhaal. Wat er overblijft is een ‘heilige geest’: een geest van vrijheid, gedeeld met anderen. (Dit maakt elk leerstellig christendom bij voorbaat onchristelijk.)

 

Je zou kunnen zeggen dat we nog steeds met de implicaties van deze verlossing zitten: hoe de geest van (godloze) vrijheid levend te houden? En misschien nog wel belangrijker: wat dan te doen?

 

Het wordt tijd dat we onszelf bezingen: mensentrots! – met alles wat het met zich meebrengt om mens te zijn! Door klein over onszelf te denken, nemen we evenmin de verantwoordelijkheid die voortvloeit uit onze vrijheid! 

In vergoddelijkingen prijzen we onszelf. Het is zaak om ook het wezen dat het goddelijke zo hoog verheft boven het alledaagse en het bezingt eer te bewijzen, en dat wezen is de mens zelf.

 

Kortom: Pasen als opstand van de mens, tegen onderworpenheid aan hogere machten, van welke soort ook. Laten we gaan staan voor wat we (kunnen) zijn! – een niet erg orthodoxe duiding, maar wel een die het Paasgebeuren werkelijk gedenkwaardig maakt! 

De beste dienst die we Jezus kunnen bewijzen is om hem te ontgoddelijken en hem los te maken uit de Triniteit. In een wereld beheerst door hogere machten was hij een mens met een vrije geest! 

Vraag: is een dergelijke interpretatie vol te houden? Of kunnen we daartoe beter Jezus laten rusten in zijn graf?

Wanneer is een boek 'filosofisch'? (N.a.v. een recensie van Verbrugge’s ‘De Gezagscrisis’)

Een interessante recensie! (1) Het boek van Ad Verbrugge, De Gezagscrisis, heb ik niet gelezen, en als ik mij laat leiden door de recensie, dan gaat dat ook niet gebeuren, - afgezien van de vraag of ik het boek ook zonder deze recensie ter hand zou hebben genomen, maar dat terzijde.

 

De recensie (van Eva Peek) is interessant omdat zij laat zien wat je van een filosofisch boek dat zich buigt over cultureel-maatschappelijke kwesties mag verwachten, volgens haar. En dat is iets anders dan het aaneenrijgen van (niet-onderbouwde) meningen, gelardeerd met een filosofisch sausje, door hier en daar naar een filosoof te verwijzen. En ja, kan ik het daar mee oneens zijn?

 

De ondertitel van het boek luidt: Filosofisch essay over een wankele orde. Zou het boek wel acceptabel zijn geweest, als essay, wanneer ‘filosofisch’ zou zijn weggelaten? (Ik denk aan boeken van Verhaeghe en Harari, bijvoorbeeld: wellicht geschreven met meer kennis van zaken, maar zijn hun beschouwingen daarom ‘filosofisch’? In ieder geval voegen deze schrijvers deze kwalificatie niet toe aan de ondertitel van hun boeken, en kunnen ze er evenmin op worden afgerekend.)

 

Anyway, de recensie is – wat mij betreft – vooral interessant vanwege de verwachtingen die worden uitgesproken (en niet worden ingelost) ten aanzien van het besproken boek, en impliciet wat onder ‘filosofisch’ en ‘filosoferen’ wordt verstaan.

 

Prima, om de criteria wat dat betreft weer eens omhoog bij te stellen. ‘Filosofie’ is sterk aan inflatie onderhevig, gelet op de manier waarop de kwalificatie meer en meer wordt gebezigd. (Denk aan de ‘filosofie’ van een bedrijf of van een kabinet. Vervang ‘filosofie’ door ‘wijsbegeerte’, en je krijgt onzin.)

 

Vraag: Wat is een filosofisch boek over hedendaagse crises die wel aan de criteria voldoet waar Eva Peek van uitgaat?

 

En een vraag die de vraag bevraagt (😉): Wanneer is een boek ‘filosofisch’?

 

 

Noot 1:

‘De gezagscrisis’: over de huidige malaise valt te filosoferen, maar niet zo (NRC, 3-8-23)

https://www.nrc.nl/nieuws/2023/08/03/de-gezagcrisis-over-de-huidige-malaise-valt-te-filosoferen-maar-niet-zo-a4171185?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=nrcboeken&utm_content=&utm_term=20230804

 

Blijf, liefste, blijf! (Het klimaat kan wachten.)

.

Blijf vooral!

Blijf autorijden!

Blijf vliegen, iedere vakantie!

Blijf net doen alsof er niets aan de hand is!

Blijf ‘going with the flow’, zonder na te denken!

Blijf vlees eten, elke dag!

Blijf alles willen, en zoveel mogelijk!

Blijf beleggen in oliewinsten!

Blijf excuses bedenken, tegen beter weten in!

Blijf op partijen stemmen voor wie het klimaat slechts een kostenpost is, of een lastpost!

Blijf bezwaar maken tegen stikstofbeleid!

Blijf boeren steunen die slim genoeg zijn om niet verder te kijken dan hun eigenbelang!

Blijf in het hier-en-nu leven, zo spiritueel mogelijk, zonder te denken aan morgen!

Blijf het journaal uitzetten, dan gebeurt er ook niets!

Blijf geloven in een hiernamaals of een volgend leven, waar zou je je druk over maken!

Blijf het leven verachten, als jij maar ‘goed’ en ‘mooi’ leeft!

Blijf consumeren, zoveel mogelijk, goed voor de economie, toch?

Blijf het lot van dieren wereldwijd negeren, zolang jij je poes maar kunt aaien!

Blijf vooral doen wat je tot nu toe deed, niets mis mee!

Blijf aardig voor elkaar, niemand kan er immers wat aan doen!

Blijf jij-bakken over de verontwaardiging van een ander, zolang jij maar zielenrust geniet!

Blijf het allemaal erg vinden wat er gebeurt, maar zonder er iets aan te verbinden!

Blijf hopen, veel hopen, altijd hopen, meer is niet nodig!

Hoop vooral op een technologische oplossing, een soort klimaatvaccin, dan hoef je zelf niets!

Blijf pappen en nathouden, het gaat allemaal wel weer over!

Blijf het ene zeggen en het andere doen!

Blijf vergeetachtig!

Blijf jezelf los zien van alles wat er in de wereld gebeurt!

Blijf gaan voor eigen welvaart en comfort, want dat is je goed recht!

Blijf geloven in een politiek van bezit, shoppen en economische groei, ook al leidt zij tot een verschroeide aarde!

Blijf vooral ook hard werken – voor wie of wat?

Toekomst? Wanneer dan?!

En blijf vooral lachen, er is niets aan de hand!

Liefste, dit alles lijkt mij het beste om te doen, wat anders?

Wie wil niet naar de grote Vermeer-tentoonstelling?

Helaas, helaas heb ik geen kaartje kunnen bemachtigen voor de grote Vermeer-tentoonstelling in het Rijksmuseum – tot nu toe. Mocht iemand een kaartje voor mij beschikbaar hebben, zeer graag, uiteraard! Bovendien word je dan geëerd met een standbeeld of een portret in mijn denkbeeldige museum. 😉

 

Mooie recensie van de expositie, trouwens! (1) Met name hoe het werk van Vermeer wordt beschreven als uiting van een nieuwe, zelfbewuste innerlijkheid, een modern, ‘seculier’ bewustzijn dat oog heeft voor het bijzondere, ja poëtische van het gewone en alledaagse – iets om te vieren!

 

Wie zou deze schilderijen van Vermeer niet willen zien! 😊

 

Noot:

.1) Vermeer’s luminous interiors gave us a new way into the inner worlds of others

https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/mar/12/vermeer-luminous-interiors-gave-new-way-into-inner-worlds-others

‘Filosofie’ en ‘socratisch’ onderhevig aan inflatie

Nog weer een nieuw invullinkje van ‘socratische methode’ (1). Komisch om te zien hoe zowel ‘filosofie’ als ook ‘socratisch’ steeds meer worden opgerekt. Elk denken moet uiteraard getooid worden met de eretitel ‘filosofie’, zoals ook elk denkend gepraat verheven wordt tot ‘socratisch’, inclusief debatteren. Leve de inflatie! 

Wat zou er gebeuren wanneer elk gebabbel over gemoedstoestanden ‘psychologie’ zou heten, en elk gebabbel over maatschappelijke gebeurtenissen ‘sociologie’, en over lichamelijke klachten ‘geneeskunde’? Zouden we dat serieus nemen? Waarom gebeurt dat dan wel met ‘filosofie’ en ‘socratisch’?

 

Het worden langzamerhand nietszeggende woorden. ‘Woordprostitutie’ zou je het ook kunnen noemen, - of wordt dan weer een eerzame discipline onrecht aangedaan? 😊  

 

 

Noot:

.1) The Socratic Method - Philosophy - Socrates - Debate - Dialectic

https://www.youtube.com/watch?v=_VTdup6dQI0