De ‘School of Life’ en de versnacking van de filosofie

Vanochtend kwam mij een aankondiging van de ‘School of Life’ onder ogen: ‘Intensive: Filosoof in 24 uur’. Om te vervolgen ‘Altijd al geweten dat er een filosofisch talent in je schuil gaat, maar nooit de tijd gehad om dit tot volle ontplooiing te laten komen? Dit is je kans!’

Wat?! Het eerste dat bij me opkwam: in dit ‘post-truth’ tijdperk moet ook de filosofie eraan geloven. Filosofie verworden tot snack! Wanneer het niet meer uitmaakt wat waarheid is, kan ook filosofie van alles gaan betekenen.

‘School of Life’ is niet de enige plek waar deze inflatie gaande is. Steeds vaker wordt filosofie teruggebracht tot een snelle hap: te consumeren door drukke lieden die dit ook nog even willen meepikken. Filosofisch talent? Natuurlijk, daar hebben wij iets voor!

Vraag is: welke worst wordt voorgehouden? ‘Na 24 uur ga je als filosoof naar huis!’ Okay, en hoe is dat dan?

Laten we voor het gemak het woord ‘filosoof’ vervangen door het Nederlandse equivalent ‘wijsgeer’; dat praat gemakkelijker, want duidelijker. Wat wordt gesuggereerd in de aankondiging? Dat je wijsgeer wordt in een etmaal? Maar, als je begerig bent naar wijsheid, dan ben je dat al voordat je aan deze stoomcursus begint, niet? Onnodig dus om nog een intensive te volgen.

Of: Dat je een volleerd wijsgeer bent aan het einde van de dag? Dat zou een contradictie in terminis zijn: wijsbegeerte is een liefde die je een leven lang in praktijk brengt, en daarin telkens leert. Wie meent na één etmaal volleerd te zijn in het bedrijven van de filosofische liefde, heeft er niets van begrepen. Ik ga ervan uit dat ze bij de ‘School of Life’ niet zó stupide zijn.

Wat zou de frase dan kunnen betekenen? Dat je basiskennis opdoet over de belangrijkste ideeën van vroegere wijsgeren? Okay, zou dat het dan zijn: een introductie in de ideeëngeschiedenis? Met wijsbegeerte echter heeft dat verder nog weinig van doen. Immers, is wijsgeer zijn hetzelfde als enkele ideeën in je broekzak hebben?

De aankondiging belooft ook nog dat je de nodige vaardigheden zult oefenen, zodat je ze in het dagelijks leven kunt toepassen. Ja, en dat allemaal in enkele lesuren?! Wie kan dit serieus nemen?

Wat wordt nu eigenlijk bedoeld met ‘Filosoof in 24 uur’? Is het wellicht gewoon een ordinaire manier om snel geld uit de zakken van cursisten te kloppen? Filosofie als snack, een snelle hap waar niemand wijzer van wordt, behalve het instituut dat de snack aanbiedt, onder het mom van een exquis diner.

Hoe word je filosoof? Het is in ieder geval niet iets dat je leert in de tijd die er volgens de ‘School of Life’ voor staat. Het aanbod oogt interessant. En ik twijfel er niet aan dat de verbinding van filosofie met de praktijk bijdraagt aan het welzijn van een persoon. Het is precies waarom ik al zo lang aan filosofie doe, en aan praktische filosofie. Het is ook de reden waarom ik nu protesteer tegen de wanstaltige cursusaankondiging van de ‘School of Life’: omdat zij niet kan waarmaken wat zij belooft.

En ter precisering, ’24 uur’ betekent bij deze school: inclusief borrelen, slapen en lunchen; de cursus begint nl om 19 uur en eindigt de volgende dag om half 5. De tijd dat er effectief les is: circa 8 uren. En in die tijd komt je ‘filosofische talent’ ‘tot volle ontplooiing’! Onbegrijpelijk dat filosofen er altijd zo lang over hebben gedaan, terwijl het allemaal ook zo kort kan!

Versnacking grijpt om zich heen, en filosofie is daarvan niet uitgezonderd. Je ziet hetzelfde gebeuren in de praktische filosofie: een socratisch gesprek van een dagdeel (of nog korter) wordt verkocht als een volwaardig socratisch gesprek, terwijl iedereen die een beetje is ingevoerd weet dat een gesprek van twee uur tot een heel andere ervaring leidt dan een socratisch gesprek van meerdere dagdelen. Waarom dan net doen alsof het hetzelfde is?

Wat is er tegen deze versnacking van filosofie? Niet alleen produceert zij een vals beeld van filosofie, opgevat als wijsbegeerte, als zou het een kwestie zijn van het toe-eigenen van een aantal ideeën en vaardigheden; versnacking corrumpeert bovendien het denken, doordat begrijpen en oordeelsvorming worden voorgesteld als een quick-fix, terwijl zij juist een proces van lange adem vergen en een (leren) uithouden van voorlopigheid. Filosofie is een vragende activiteit, een blijven onderzoeken; zij valt niet te rijmen met een afgemeten portie ‘wijsheid’.

En laat duidelijk zijn: ik heb geen bezwaar tegen filosofische evenementen van korte duur. Tenslotte worden er ook filosofische lezingen gegeven, of een bijeenkomst in de filosofisch café; ik zou niet weten wat er tegen is. Het gaat mij om de claims die eraan worden verbonden.

Dat de ‘School of Life’ een filosofiecursus van 8 lesuren aanbiedt, waarom niet? Het gaat mis in de manier waarop het wordt aangeboden en de verwachtingen die worden gewekt. Het is zoiets als een vluchtig bezoek aan de Febo verkopen als een bezoek aan een restaurant met een vijfgangen menu.

Treurig dat dit soort schandalige en misleidende praktijken langzaamaan als normaal worden beschouwd.


P.S.
Wie wil weten om welke cursus het gaat, kan het beste googlen op ‘School of Life’. Je treft onder de vele snacks ook bovengenoemde titel. Waarschijnlijk kun je er ook ‘existentialist’ worden in een dagdeel, of een of andere professional in illusies. Ik heb verder geen zin om reclame te maken voor dit bedrijf.

Impulsieve kinderen, spontane ouders

Pas zag ik een vader op de fiets, kind achterop, gevaarlijk dicht langs een gracht rijden; nog geen tien centimeter en ze zouden allebei in het water liggen. Vader had de grootste lol; het kind was erg angstig en smeekte zijn vader om weer op de weg te gaan rijden; hij luisterde niet, ging gewoon door. Ik had zin om die vader van zijn fiets te schoppen, het water in, en met het kind naar huis te gaan of een ijsje te gaan eten.

Een van de ergste dingen die je als volwassene een kind kunt aandoen is zgn ‘spontaan’ gedrag: alles doen en zeggen wat in je opkomt. Dat kinderen zich impulsief (‘spontaan’) gedragen is normaal. Gaandeweg probeer je als ouder hen ook enige bedachtzaamheid bij te brengen. ‘Bezint eer ge begint’, zoals dat heet.

Volwassenen begaan een ernstige vergissing wanneer zij zich tegenover kinderen even ‘spontaan’ gaan gedragen. Niet alleen leren kinderen zo niet dat enige bezinning nodig is, wil je niet door impulsiviteit ongewild in de problemen komen. Kinderen krijgen zo ook allerlei uitingen van volwassenen te verduren, waar zij geen verweer tegen hebben en die (vaak onbedoeld) nog heel lang doorwerken: een gefrustreerde opmerking, bijvoorbeeld, een vinnige reactie die het kind zich aantrekt, of rechtstreeks onverantwoord gedrag.

Voor kinderen staat gedrag van volwassenen model voor hoe je met een situatie omgaat. Kinderen zijn hongerig naar een gebruiksaanwijzing bij de wereld. Zij halen die gebruiksaanwijzing niet uit boeken of lesjes, maar uit gedrag van ouderen.

Helaas realiseren ouderen zich vaak niet welke rol zij spelen voor kinderen. Erger nog: zij zien het gedrag van kinderen als een vrijbrief om zich even impulsief te gedragen, - met nauwelijks positieve gevolgen, integendeel.

Impulsiviteit hoef je kinderen niet te leren, noch hebben ze daarin bevestiging nodig. Van volwassenen willen ze iets méér leren, iets anders dan een kopie van hun eigen gedrag.