Humanisme en Boeddhisme in dialoog

Humanisme en Boeddhisme zouden een bijzonder interessante dialoog met elkaar kunnen aangaan, speciaal in deze tijd. Beide zouden daarvan profiteren, vermoed ik. Hun dialoog zou gevoed worden door een rijke erfenis, beiderzijds.

Humanisme, als vrucht van Europese beschaving met wortels in de Grieks-Romeinse cultuur en in het christendom, zou zich in die ontmoeting kunnen bezinnen op een tekort, nl de religieuze of spirituele dimensie. En het Boeddhisme, dat in zijn geschiedenis al vele malen transformaties heeft ondergaan als gevolg van verandering van omgeving, zou zich in die ontmoeting kunnen bezinnen op een noodzakelijke aanpassing aan een (relatief) nieuwe culturele omgeving en mentaliteit, die van Europa/het Westen.

Het voordeel van Boeddhisme als dialoogpartner is dat het wel een religie is, maar geen godsdienst. (De grootste bron van misverstanden is het identificeren van beide.) Aangezien het non-theïstisch is en zich niet bezighoudt met bovennatuurlijke kwesties, zou je het Boeddhisme kunnen beschouwen als een seculiere religie. Allerlei allergieën en andere gevoeligheden die post-christelijken met godsdienst hebben, kunnen op die manier worden vermeden, terwijl religieuze of spirituele kwesties (vragen, behoeften en verlangens) toch aan bod kunnen komen, en dat in dialoog met een veelzijdige en levende traditie.

Een ander voordeel van Boeddhisme is dat het zijn geschiedenis heeft in beschavingen die fors verschillen van de Europese. Een dergelijke ontmoeting maakt veel van wat we gewoon zijn onvanzelfsprekend. En dat is ook wat ik verwacht van een intensieve dialoog tussen Humanisme en Boeddhisme: een die vanzelfsprekendheden afgraaft en vooronderstellingen blootlegt die anders ongedacht zouden blijven. Zelfs al blijft het Humanisme op afstand van het Boeddhisme (een dialoog hoeft immers niet tot integratie te leiden), dan nog zou een ontmoeting tot een bezinning kunnen leiden waarin het ‘ongedachte’ van de eigen invalshoek wordt uitgedaagd, beiderzijds. En wellicht leert men ook nog iets van de ander!

Vermoeden/stelling om te onderzoeken: Humanisme, en secularisme in het algemeen, zullen nooit werkelijk aanslaan als alternatief met toekomst, zolang zij vragen, behoeften en verlangens die te maken hebben met religie en spiritualiteit niet onder ogen zien en op eigentijdse en seculiere wijze adresseren. Op dit punt zou het Humanisme een stuk creatiever kunnen zijn, ook conceptueel. Een dialoog met het Boeddhisme biedt daar een uitstekende aanzet toe.





.