Vervolg onderzoek: de (seculiere) vraag naar religie
.
Vorig jaar maart begon ik op deze weblog een onderzoek, met als thema: de (seculiere) vraag naar religie. We maakten een vliegende start. Kwesties als de toekomst van religie en vooruitgang kwamen ter sprake. Reacties en commentaar volgden. Het onderzoek stokte echter toen we bij bezwaren tegen religie belandden. Anderen uitten wel hun bezwaren, maar waar bleven de mijne?
Ik wil de draad weer oppakken. Er zijn nog enkele onderwerpen die ik in dit eerste onderzoek aan de orde wil stellen. Zoals gezegd, een afronding van waar we zijn blijven steken: de bezwaren tegen (bestaande) religie. Verder zou ik ook aandacht willen besteden aan het huidige secularisme: zijn daar niet ook vraagtekens bij te zetten?
Het is niet eenvoudig om weer verder te gaan waar ik het een jaar geleden liet liggen. Alsof er zich het afgelopen jaar een last heeft opgestapeld en het steeds moeilijker wordt om er vanonder weg te komen. Want, ook al schreef ik er niet over, het onderwerp bleef wel al die tijd door mijn hoofd spoken.
Kwestie: religie beschouw ik als een van de belangrijkste onderwerpen van deze tijd, samen met spiritualiteit en levenskunst, en dat geldt ook voor mij persoonlijk. Het is niet alleen (wederom) een politiek item; seculier Europa herontdekt de onuitroeibaarheid van religie, en misschien wel terecht.
Uitdaging: hoe van religie een fenomeen met toekomst te maken, in plaats van gevangene te blijven van een voorbije tijd en cultuur?
Stelling 1: niet alleen de zgn fundamentalisten zijn ouderwets of reactionair, in de zin dat zij qua referentiekader teruggrijpen op een premodern verleden; alle bestaande religies doen dat, met grote kans op vervreemding: incongruentie, wereldvreemdheid, en in het ergste geval, levensvijandigheid.
Stelling 2: het huidige secularisme mist aantrekkingskracht, is wereldwijd nauwelijks een optie, omdat het vitale aspecten van religie miskent en niet meeneemt in zijn denken over mens en wereld en in het ontwikkelen van zinverschaffende praktijken.
Stelling 3: religie is onontkoombaar voor een menswaardig, bloeiend leven en voor een succesvolle aanpassing aan de wereld van nu, niet alleen individueel maar ook gemeenschappelijk, inclusief het vormen van tegenmacht.
Vraag: is een nieuwe generatie religies een denkbare optie? Hoe zou een religie met toekomst eruit kunnen zien? Aan welke voorwaarden zou moeten zijn voldaan?
Maar eerst de bestaande religies en het huidige secularisme.
Om weer op gang te komen schrijf ik de komende tekstjes ‘onder constructie’, zoals dat heet: nog niet af, maar wel reeds gaande. Je kunt ook zeggen: zo dwing ik mijzelf om er werk van te maken. (Immers, publiek gaan werkt verplichtend.)
Lezers kunnen reageren (graag!); de tekst is evenwel nog bezig geschreven te worden. (Dit is overigens een van de voordelen van blog-schrijven die ik gaandeweg aan het ontdekken ben: zo flexibel en veranderbaar een weblog, zo bewerkbaar de teksten die je er op zet. Anders dan in schriftelijke publicaties is er op een weblog geen noodzaak om onmiddellijk met een definitief geformuleerde tekst te komen.)
[Het was en is mijn bedoeling om de bijdragen aan dit onderzoek (inclusief commentaar) uiteindelijk in een schriftelijke vorm te gieten.]
Vorig jaar maart begon ik op deze weblog een onderzoek, met als thema: de (seculiere) vraag naar religie. We maakten een vliegende start. Kwesties als de toekomst van religie en vooruitgang kwamen ter sprake. Reacties en commentaar volgden. Het onderzoek stokte echter toen we bij bezwaren tegen religie belandden. Anderen uitten wel hun bezwaren, maar waar bleven de mijne?
Ik wil de draad weer oppakken. Er zijn nog enkele onderwerpen die ik in dit eerste onderzoek aan de orde wil stellen. Zoals gezegd, een afronding van waar we zijn blijven steken: de bezwaren tegen (bestaande) religie. Verder zou ik ook aandacht willen besteden aan het huidige secularisme: zijn daar niet ook vraagtekens bij te zetten?
Het is niet eenvoudig om weer verder te gaan waar ik het een jaar geleden liet liggen. Alsof er zich het afgelopen jaar een last heeft opgestapeld en het steeds moeilijker wordt om er vanonder weg te komen. Want, ook al schreef ik er niet over, het onderwerp bleef wel al die tijd door mijn hoofd spoken.
Kwestie: religie beschouw ik als een van de belangrijkste onderwerpen van deze tijd, samen met spiritualiteit en levenskunst, en dat geldt ook voor mij persoonlijk. Het is niet alleen (wederom) een politiek item; seculier Europa herontdekt de onuitroeibaarheid van religie, en misschien wel terecht.
Uitdaging: hoe van religie een fenomeen met toekomst te maken, in plaats van gevangene te blijven van een voorbije tijd en cultuur?
Stelling 1: niet alleen de zgn fundamentalisten zijn ouderwets of reactionair, in de zin dat zij qua referentiekader teruggrijpen op een premodern verleden; alle bestaande religies doen dat, met grote kans op vervreemding: incongruentie, wereldvreemdheid, en in het ergste geval, levensvijandigheid.
Stelling 2: het huidige secularisme mist aantrekkingskracht, is wereldwijd nauwelijks een optie, omdat het vitale aspecten van religie miskent en niet meeneemt in zijn denken over mens en wereld en in het ontwikkelen van zinverschaffende praktijken.
Stelling 3: religie is onontkoombaar voor een menswaardig, bloeiend leven en voor een succesvolle aanpassing aan de wereld van nu, niet alleen individueel maar ook gemeenschappelijk, inclusief het vormen van tegenmacht.
Vraag: is een nieuwe generatie religies een denkbare optie? Hoe zou een religie met toekomst eruit kunnen zien? Aan welke voorwaarden zou moeten zijn voldaan?
Maar eerst de bestaande religies en het huidige secularisme.
Om weer op gang te komen schrijf ik de komende tekstjes ‘onder constructie’, zoals dat heet: nog niet af, maar wel reeds gaande. Je kunt ook zeggen: zo dwing ik mijzelf om er werk van te maken. (Immers, publiek gaan werkt verplichtend.)
Lezers kunnen reageren (graag!); de tekst is evenwel nog bezig geschreven te worden. (Dit is overigens een van de voordelen van blog-schrijven die ik gaandeweg aan het ontdekken ben: zo flexibel en veranderbaar een weblog, zo bewerkbaar de teksten die je er op zet. Anders dan in schriftelijke publicaties is er op een weblog geen noodzaak om onmiddellijk met een definitief geformuleerde tekst te komen.)
[Het was en is mijn bedoeling om de bijdragen aan dit onderzoek (inclusief commentaar) uiteindelijk in een schriftelijke vorm te gieten.]
gepost door Dries Boele @ 11:32
3 reacties:
Op 14 juli 2008 om 13:13 ,
Anoniem zei...
Ben benieuwd!
Arthur S
Op 13 augustus 2008 om 10:22 ,
Anoniem zei...
Dat is lang geleden! Ik dacht dat je het seculiere religieproject had opgegeven. Reden, of is die er niet?
Selma
Op 24 augustus 2008 om 11:48 ,
Dries Boele zei...
Inderdaad, het heeft even geduurd. Ruim een jaar geleden al wilde ik over mijn bezwaren tegen religie schrijven. Het kwam er niet van. Ik had reeds de nodige aantekeningen, maar er was telkens reden voor uitstel. Alhoewel, reden... Kennelijk zit er hier een bottleneck, een knelpunt in mijn denken.
Ondertussen heb ik wel allerlei andere blog-teksten geschreven. Terwijl het water achter de stuwdam zich ophoopte, sijpelde een deel ervan weg in allerlei zijstroompjes. Misschien dat die anders niet zouden zijn ontstaan. Geheel improductief was deze periode dus niet. Maar toch. Wat houdt me tegen om mijn bezwaren tegen religie op te schrijven?
Terugkijkend op het afgelopen jaar is er inhoudelijk niet veel veranderd aan mijn argumentatie, zo merk ik; dus daar kan het niet aan liggen. Ook de drukte met werk is geen goed excuus. Dat gold namelijk evenzeer in het voorjaar dat ik met de weblog begon, en toen heb ik wel de nodige teksten geproduceerd rondom de (seculiere) vraag naar religie. Er is eerder sprake van een existentiële weerstand, als je dat kunt zeggen. Een intens gevoelige plek met tal van dwarsverbanden. Een diepernstige hobbel om te nemen. Kennelijk staat er iets gewichtigs op het spel. Maar wat?
Dat er iets persoonlijks vast zit aan het publiek maken van mijn bezwaren is me wel duidelijk. Een decennia oud verhaal, met veel pijn en verwarring, wortelend in jeugd en opvoeding. Alsof ik een oud en heftig vuur dat ik in de loop van de tijd moeizaam heb weten te bedwingen weer wil laten oplaaien, maar me afvraag of ik dat wel wil. Tegelijk weet ik dat daar ook mijn energie zit, mijn passie, mijn denkvitaliteit. Bovendien, ik kan wel proberen die persoonlijke oergebeurtenis te negeren, maar indirect blijft hij toch een rol spelen in alles wat ik doe. Is het dan niet beter om er weer rechtstreeks naar terug te gaan? Uit ervaring, m.n. met het socratisch gesprek, weet ik dat knelpunten bijzonder vruchtbaar kunnen zijn, zeker wanneer ze emotioneel beladen zijn. Mits je er echt in gaat zitten en het onderzoek voorzichtig doch onverschrokken de ruimte geeft!
Tegelijk besef ik met ‘heilig vuur’ te spelen. Religie wil ik niet afdoen als een banaliteit of achterlijkheid. Voor veel mensen is religie een zaak die het leven de moeite waard maakt, een zaak waaraan ze met veel kwetsbare draden verbonden zijn. En daar kan ik me iets bij voorstellen. Aan hun existentiële vragen, behoeften en verlangens wil ik niets afdoen; heb ze zelf evenzeer. Ik heb dan ook geen behoefte aan een botte bijl. Wel wil ik kritisch kunnen zijn in de wijze waarop een religie voorziet in antwoorden op die vragen etc. Respect voor de persoon en respect voor opvattingen zou ik duidelijk willen onderscheiden. Het eerste probeer ik ten alle tijde te hebben, het tweede is de vraag. Beter gezegd: uit respect voor de persoon zou ik zijn ideeën niet zomaar, zonder grondig en gezamenlijk onderzoek, willen respecteren.
Ik heb mij het afgelopen jaar diverse malen afgevraagd, a) wat de reden was om decennialang omzichtig om te gaan met die cruciale jeugdervaring, en b) waarom ik haar nu wel tot onderwerp van gesprek zou maken, en hoe dan. Voorlopige conclusie: ik heb er nu voldoende afstand toe om er direct mee om te gaan. Het raakt me nog steeds, maar zonder er nog langer in verstrikt te zitten. Mijn woede blijft groot, die is niet zomaar weg, en ik wil haar opnieuw aanboren als energiebron, maar ben nu in staat om me inhoudelijk niet meer door die woede te laten leiden, - of verblinden, zo je wilt. Ik wil er met compassie, ruimgeestig en met andere ogen naar kunnen kijken, zonder te vervallen in de kortzichtigheid van overlevingsverzet en wraak. Ik wil kunnen kijken naar mijn eigen geobsedeerdheid met deze thematiek. En dat lukt nu. Anders gezegd: de verbinding tussen woede en creativiteit is losser geraakt. Inhoud speelt daarbij zeker ook een rol. Zoals ik al eerder heb gezegd: we hebben reeds de nodige Nietzsches en Jan Wolkers gehad; hun werk hoef ik niet over te doen. Ik wil een stap verder zetten. Maar daarvoor kan ik niet om de opstandige bende heen. Er doorheen dan!
Okay, dit is allemaal nogal vaag. Hopelijk weet ik gaandeweg een vertaalslag te vinden, om woede en weerstand uit te kristalliseren tot argumenten.
Dries
Een reactie posten
Aanmelden bij Reacties posten [Atom]
<< Homepage