Tekstmateriaal voor filosofisch café (2-11-08): Scruton

.
Tijdens bijeenkomsten van het filosofisch café breng ik meestal tekstmateriaal in om het gezamenlijk onderzoek te voeden en aan te scherpen. Soms zijn er meer mensen dan kopieën; soms zijn er mensen die niet konden komen, maar wel geïnteresseerd zijn in het tekstmateriaal. Om hieraan tegemoet te komen, zal ik de gebruikte fragmenten op deze weblog zetten, voor zover ik het digitaal heb. Zonder verder commentaar. Wie wil reageren op de teksten, welkom!


Roger Scruton over cultuur. Tekstmateriaal voor filo-café van 2 november 2008. Onderwerp: Waar is cultuur goed voor?
Behalve deze citaten hebben we gekeken naar enkele pagina’s uit het Woord vooraf van Scruton’s ‘Waarom cultuur belangrijk is’.


Roger Scruton

Wat we kunnen verwachten is dat de cultuur, hoe moeizaam ook, de boodschap van iets hogers bewaart: het beeld van een wereld van menselijk gevoel dat ook de waarde van de mens bewijst. Daarom dragen we cultuur over zoals we wetenschap en vaardigheden overdragen: niet om het individu te begunstigen, maar om onze soort te begunstigen, door een vorm van kennis te bewaren die anders uit de wereld zou verdwijnen.

[Cultuur:] een verworvenheid die niet door ieder lid van een gemeenschap hoeft te worden gedeeld, en die het hart, de geest en de zintuigen van haar bezitters openstelt voor een intellectuele en artistieke nalatenschap. Cultuur wordt geschapen door elites en schept zelf elites. Hoewel cultuur een eliteproduct is, ligt haar betekenis in gevoelens en aspiraties die door allen worden gedeeld.

De cultuur van een beschaving is de kunst en de literatuur waardoor ze tot bewustzijn van zichzelf komt en haar visie op de wereld definieert.

Een traditie is het residu van kritische conflicten – dat wat overblijft als het razen en brallen is weggeëbd tot het geroezemoes van het schoollokaal. [...] Zoals gewoontes mettertijd ontstaan vanuit de talloze pogingen van mensen om hun gedrag te coördineren, zo ontstaan cultuurtradities uit de discussies, verwijzingen en vergelijkingen waarmee mensen hun vrije tijd vullen.

Een cultuur bestaat in al die activiteiten en artefacten die worden bijeengehouden door het ‘gemeenschappelijk streven naar het ware oordeel’, zoals T.S. Eliot het eens formuleerde. En om tot het ware oordeel te komen moeten we met dat doel voor ogen naar betekenis zoeken door ons op reflectieve wijze te verhouden tot dingen die zijn geschilderd, gecomponeerd en geschreven. In sommige gevallen zijn dat kunstwerken, die zich richten op het esthetisch belang; in andere gevallen zijn het discursieve historische of filosofische werken, die zich richten op het belang van ideeën. In beide soorten werken wordt de betekenis van de wereld en het maatschappelijk leven verkend. En ze hebben beide het doel om de oordelen te bevorderen waardoor we elkaar en onszelf kunnen begrijpen.

Zoals een kind leert door het spel, zo leren wij door de esthetische ervaring, door onze gevoelens in imaginaire rijken te oefenen en zo ons beeld van de mensheid te verbreden en de wereld te gaan beschouwen als doordrenkt met intrinsieke waarden, die op zichzelf betekenisvol zijn, zonder dat onze eigen, egocentrische belangen daarbij in het geding zijn.

Cultuur in al haar uitingsvormen is een uitnodiging om deel te nemen aan de samenleving als geheel, om de tienerkring achter je te laten en een wereld te betreden waar voorouders en hun verworvenheden prevaleren. Als je jonge mensen waardering leert hebben voor de visuele kunsten en hun eigen kunstwerken leert scheppen, leid je ze een vorm van leven binnen waar de Meester gids en autoriteit is. Je onthult een andere vorm van sociale toetreding, die volstrekt verschilt van de vorm die ze kennen van hun gelijken. Je leert ze om de wereld te bekijken met ogen die weten wat de wereld heeft betekend en nog altijd kan betekenen voor het menselijke hart. En zoals de popmuziek die wereld van de oren weghoudt, zo houdt het televisiescherm haar weg van de ogen.

Internet heeft het slechtste in de mens naar boven gehaald. Het barst van beelden en woorden die erop gericht zijn mensen zich goed te laten voelen over het feit dat ze zich slecht voelen. Een maatschappij waarin alle kinderen zo nihilistisch zijn, zal te gronde gaan. Hoge cultuur gaat hier niet helpen. Het belangrijkste is dat we een safe haven van hoge cultuur open houden voor culturele asielzoekers. Zonder deze asielzoekers is alles verloren. Laten we hopen dat er af en toe nog iemand binnen wil. We moeten het licht van de beschaving brandend houden.

Het menselijk leven wordt geleid op een dunne korst normaliteit, waarbij wederzijds respect een aangenaam evenwicht tussen mensen waarborgt. Onder die dunne korst ligt de donkere zee der instincten, meestal kalm, maar soms uitbarstend in een orgie van geweld. Daarboven bevindt zich de stralende lucht van denken en verbeelding, waar onze sympathieën zich verbreiden en waar we onze ideeën over de menselijke waardigheid laten gelden. Cultuur is de collectieve praktijk die die ideeën steeds vernieuwt en onze sympathieën verbreidt tot in alle uithoeken van het hart. Ze is de voortgaande vastlegging van het gevoelsleven, die iedere nieuwe generatie de voorbeelden, beelden en woorden geeft waarmee ze kan leren wat ze moet voelen. Maar als de uitbarstingen zich voordoen, kan ze niets uitrichten om het geweld in te tomen. Dat kan ook de religie niet, of de gewone moraliteit.