De filosoof als oefenmeester, en andere vruchtbaarheden

Wanneer ik mijzelf herbeschrijf in termen van Sloterdijk, dan ben ik een oefenmeester. Zoals je in sport oefenmeesters hebt, zo ook in filosofie. En wie anderen oefent moet zelf ook goed geoefend zijn.

Het lezen en bespreken van Sloterdijk’s ‘Je moet je leven veranderen’ heeft ondertussen al de nodige veranderingen bij mij teweeg gebracht, en we zijn nog maar halverwege! (Een van de vruchtbaarste leesgroepen die ik de laatste tijd heb gedaan!) De wijze van schrijven en het feest van de geest dat zich in het boek tentoonspreidt werken aanstekelijk. Met name de onverwachte dwarsverbanden en het creatieve woordgebruik: er is geen enkele reden om gedachten als heilige, onaantastbare huisjes te behandelen. Sloterdijk is de vleesgeworden aansporing tot het aloude motto: Durf te denken! En dat ideeën promiscue kunnen zijn blijkt al snel wanneer je zijn teksten leest: het eigen denken raakt onontkoombaar in een stroomversnelling.

Mijn opvatting over religie heb ik bijgesteld: inderdaad een ‘slecht begrepen oefensysteem’; en eigenlijk bestaat zij niet, - althans, niet als op zichzelf staand fenomeen dat aanspraak kan maken op een monopolie.
Het belang van de ‘verticaal’, in het persoonlijke en het culturele leven: mijn aandacht voor verlangens en idealen die een verschil (willen) maken in de wereld heeft een nieuwe impuls gekregen. Oftewel: ‘climbing mount improbable’. Zonder verticaal wordt het leven nogal plat. Mijn avontuurlijke zin dreigt weer onbedwingbaar te worden.
Het verschil tussen een experimenteel, creatief ethos (in mijn eigen woorden) enerzijds en een recreatief, stabiliserend ethos anderzijds: het is geen kwestie van keuze. Beide bestaan naast elkaar, en wellicht ook in dezelfde persoon, - hetgeen niet wegneemt dat ik mij weer bewust word van mijn voorkeur.
Culturele evolutie waagt zich telkens weer aan nieuwe onwaarschijnlijkheden, om deze dan te realiseren, - althans, kunstenaars en andere creatievelingen doen dat; het kunnen ook politici zijn, bijvoorbeeld, mits zij iets nieuws in het leven (durven) roepen. Een riskante aangelegenheid, zoals ook bergbeklimmen dat is, maar dat maakt creativiteit tot wat zij is: een avontuur. Daarnaast is cultuur ook: de integratie van het nieuwe, conserveren, stabiliseren. Beide zijn nodig: creativiteit en conserveren. Een basiskamp is onmisbaar om tot nieuwe hoogten te geraken.
Alom oefensystemen. En ook filosofie is er een. Een oefensysteem om meester te worden over je eigen hartstochten, gewoontes en meningencircus. Ik zou daar zelf aan willen toevoegen: teneinde de vrijheid, creativiteit en medemenselijkheid, van de oefenmeester zelf en van zijn leerlingen, te optimaliseren, - als mijn invulling van de verticaal.
En ja, er is een ‘breuk’ nodig met het gewone leven, - beter gezegd: met het toevallige leven. Misschien niet zo diepgaand als bijvoorbeeld bekeringen, waarin nieuw-gelovigen radicaal breken met een eerdere levensstijl, om deze rigoureus te vervangen door een andere, inclusief andere denkpatronen. Waar een bewuste levenstijl wel mee breekt is leven met het non-ritme van het toevallende en willekeurige leven: geleefd worden door wat er per dag op je af komt, - wat ik even aanduid met het ‘toevallige leven’. Een bewuste levenstijl (zoals ik met levenskunst beoog) vereist een zelfgekozen ritmiek, met terugkerende handelingen, gekozen gewoontes en een leefruimte waarin iets kan gebeuren (in plaats van opgenomen te zijn in de opaciteit van een ononderbroken stroom van toevalligheden). In feite kent iedereen die bekend is met het werkende leven een dergelijke ritmiek, met dit verschil dat je als werkende meestal niet zelf hebt gekozen voor de indeling en opbouw van je werktijd.

Verder bevestigt het boek tal van denksporen die reeds waren ingezet. Met name rondom filosofie, - die in de eerste plaats een levenspraktijk is, opnieuw.
(Filosofie kan uiteraard ook anders worden bezien, met name als creator van concepten, waardoor iets nieuws denkbaar wordt - en Sloterdijk manifesteert deze taakopvatting ten volle - , maar dat is nu even niet aan de orde.)



[Voor enkele gedachten n.a.v. Sloterdijk’s opvatting over religie in ‘Je moet je leven veranderen’, kijk op mijn andere weblog: ‘Cultureel engagement’, http://dboele.blogspot.com ]