In het zicht van de dood (4): Gedwongen leven in het hier-en-nu

De situatie van mijn geliefde maakt veel onvanzelfsprekend. Zo ook tijd, en met name de beleving ervan.

Heel veel is de laatste keer, en dat weten we. 

Volgend jaar kerst is geen optie meer, en zeer waarschijnlijk geldt dat ook voor komend voorjaar.

Ongeneeslijk ziek betekent een aangekondigde dood, ook al weten we niet precies wanneer.

Het advies dat mijn vriendin vaak krijgt luidt: Geniet van elke dag. Geniet zoveel mogelijk, nu het nog kan.

Ik ben het ermee eens. En toch schuurt er iets. Wat?

(Het zijn vooral vragen die ik heb.)

 

Het voelt als veroordeeld zijn tot het hier-en-nu: leven zonder uitzicht op later, zonder toekomst. Wat valt dan allemaal niet weg?

Geen plezier meer hebben in wat komen gaat.

Geen plannen meer kunnen maken.

Geen projecten meer kunnen hebben. Zoals een studie afmaken. Of een reis ondernemen, samen. Of naar een expositie of een concert.

Er is geen volgend jaar meer, of later.

Zelfs iets simpels als een vakantie zit er niet meer in.

 

Alle leven gebeurt in het hier-en-nu, en dat beleven wij mensen binnen een ver vooruit liggende horizon, een onbekende: toekomst. Hetzelfde geldt voor het verleden, in de achteruitkijkspiegel: ook dit doet mee in hoe wij het heden beleven. Kortom, wat voor en achter mij ligt in tijd doet altijd mee, ook ongemerkt. Het heet tijdbesef. 

Het maakt dat ik nooit alleen maar in het hier-en-nu leef. Dit ligt ingebed in een met herinneringen en verwachtingen geladen besef van tijd, waaraan een belevenis z’n gewicht, waarde en betekenis ontleent. Als een horizon waartegen hetgeen nu gebeurt reliëf krijgt. Tegelijk met het hier-en-nu is er die horizon; het een is er niet zonder de ander. (Je zou het een vorm van transcendentie kunnen noemen.)

 

Dit wordt des te duidelijker wanneer die horizon heel dichtbij komt te liggen, terwijl je weet dat er heel veel blijft gebeuren voorbij die sterk ingeperkte horizon. 

Pijnlijk, deze discrepantie.

 

Niets om nog naar uit te kijken.

Niets meer te verwachten.

Niets meer kunnen hopen.

 

Hoe zal een kind zich ontwikkelen, groeien, zich ontplooien?

Wat zal er van hem of haar worden?

Hoe zullen de levens die je tot nu toe hebt gekend verdergaan, zonder dat je er zelf bij zult zijn om het mee te maken?

Wat gaat er van de planeet worden?

Hoe zal het verder gaan met de wereld, dichtbij en verder weg?

 

Is er nog een reden om geïnteresseerd te zijn in wat er gaat gebeuren? In levens van anderen? Of in de wereld? – nog afgezien van de vraag hoe je eigen leven verder had kunnen gaan.

 

Moeilijk om te leven zonder enig vooruitzicht in de tijd.

Voluit leven zonder alsmaar wijkende horizon, kan dat?

 

(Vraag die ook bij mij opkomt: Zou het kunnen dat hiernamaalsconstructies – van reïncarnatie tot en met hemel – een weigering zijn om het eindige leven onder ogen te zien? – uit nood geboren... Heel begrijpelijk, deze weigering, maar getuigt zij ook van werkelijkheidszin?)

 

Ik weet ook – meer dan ooit – dat ik zal sterven. Aangezien mijn dood zich nog niet heeft aangekondigd, blijft mijn horizon zich openen. Maar wat als deze zich onverbiddelijk aan het sluiten is, zoals mijn geliefde ervaart?